کابوس امریکایى
کابوس آمریکایی
وَ تِلْکَ عادٌ جَحَدُوا بِآیاتِ رَبِّهِمْ وَ عَصَوْا رُسُلَهُ وَ اتَّبَعُوا أَمْرَ کُلِّ جَبَّارٍ عَنیدٍ وَ أُتْبِعُوا فی هذِهِ الدُّنْیا لَعْنَةً وَ یوْمَ الْقِیامَةِ أَلا إِنَّ عاداً کَفَرُوا رَبَّهُمْ أَلا بُعْداً لِعادٍ قَوْمِ هُودٍ
سوره هود آیه 59 و 60
پیشگفتار
مسئله‌ی فراز و فرود تمدنی از سده‌ها پیش موضوع مورد علاقه و محل مناقشات شخصیت‌های گوناگون بوده است. فرزانگان، جامعه شناسان و امروزه نیز استراتژیست‌ها از قومیت‌ها و ملیت‌های گوناگون همواره به دنبال یافتن پاسخی برای پرسش زیر بوده‌اند.
دلایل فروپاشی یک تمدن چیست؟
تعریف تمدن
تمدن یعنی شیوِه زندگی گروهی از مردم‌ها که در یک دوره‌ی تاریخی در یک بخش جغرافیایی زندگی می‌کردند و دارای اهداف مشترکی بودند و دستاوردهای ویژه‌ای داشته‌اند. در این تعریف روش زندگی پایه، تمدن است. دوره‌ی تاریخی تمدن می‌تواند کوتاه یا بلند باشد و بخش جغرافیایی کوچک یا پهناوری را در برگیرد. عنصر دیگر تعریف دستاوردها هستند که بدون آن تمدن معنای خود را از دست می‌دهد؛ همچنین یک جامعه‌ی بی‌هدف در تعریف تمدن نمی‌گنجد.[1]
سرزمین ورشکسته‌ها
از زمانی که سرزمین سرخپوست‌ها به دست فردی ایتالیایی تبار یافته شد؛ تا سال‌ها پس‌ازآن برجسته‌ترین مسئله‌ی آنگلوساکسون‌های دور از میهن کشتار و تاراج بومیان ساکن در آنجا بوده است. «از گور برخاسته»هایی که خود را پیشرفته می‌دانستند، با کندن پوست سر سرخپوست‌ها رؤیای آمریکایی را رقم زدند. رؤیایی که در آن جنگ و خونریزی و چپاول حرف نخست را می‌زند؛ ولی این رؤیای شیرین زندگانی‌ای کوتاه داشت و سرزمین فرصت‌ها - بسیار زود- در سال‌های گذشته به سرزمین ورشکسته‌ها تبدیل‌شده است.
بر پایه‌ی آنچه از جلسات 13، 14، 15، 16، 17 و 19 کلبه‌ی کرامت آموختیم، در عصر اعصار هیچ اندیشمند صاحب‌نظری، آینده‌ی روشنی برای غرب متصور نیست. بررسی سینوسی اندیشه‌های بزرگان باختر از تافلر تا وبر، از هانتینگتون تا سومبارت نشان از بن‌بستی در جامعه‌ی غرب دارد که هیچ روزنه‌ی امیدی برای آن یافت نمی‌شود.
در دنباله نمودارهای آماده و آموزش داده‌شده در مرکز بررسی‌های دکترینال امنیت بدون مرز به پیشگاهتان عرضه می‌گردد.
عرصه سازی
سینماگران هالیوود نیز همراه و همگام با اندیشمندان آن دیار به بررسی و تبیین سخن بزرگانشان کوشش ورزیده‌اند و در سال‌های پسین آثار بسیار فراوانی با موضوع فروپاشی ایالات‌متحده آمریکا (به‌عنوان نماد امپراتوری غرب) بر روی پرده‌ی نقره‌ای به نمایش درآورده‌اند. آثاری که هریک از وجهی به این پرسمان پرداخته‌اند. از The Wave تا World war z از The Hunger Games تا The Big Short هرکدام با گزینش دستمایه‌ای ویژه، کوشش در به تصویر کشیدن دیدگاه‌های فروپاشی داشته‌اند.
مخالفین
در برابر نگاه مدعیان فروپاشی، دسته‌ای هم وجود دارند که LEDهای نصب‌شده بر روی آسمان‌خراش‌های «سرزمین مردگان» چنان چشمانشان را پر نموده که به‌هیچ‌وجه باورمند به فروپاشی نیستند. بیشتر اینان که تاکنون پاسخ روشنی به دسته‌ی نخست نداده‌اند از تاریک فکران کشورهای اسلامی هستند که روزهای خوشی را در مغرب زمین سرگرم به فراگیری علوم بوده‌اند و امروزه همچون تلخکی از پیش‌درآمد تا پایان روز، گویی کاری مگر بزک کردن آن تمدن پوشالی ندارند. ذکر هر ساعت و هر دقیقه‌ی اینان «یا لَیتَ لَنَا مِثْلَ مَآ أُوتِی قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِیمٍ»[2] است.
چرایی اهمیت فروپاشی
جستار فروپاشی ازآن‌جهت برای استراتژیست‌های جوان ایرانی دارای ارزش است که آنان نیز چند سالی است به دنبال ساخت تمدن نوین ایران – اسلامی هستند. ازاین‌رو برای یافتن پاسخ پرسش آغازین با صرف‌نظر کردن از نظریات مادی‌گرایان به سراغ قرآن عظیم می‌رویم.
قرآن، تأیید یا رد نظرات مادی‌گراها
اساساً نگاه مادیون به هستی نگاه تک‌بعدی است و برای آنکه ناچار نباشند اقرار به هستی آفریننده کنند، به هر ریسمان پوسیده‌ای چنگ می‌زنند. به‌هرروی برخلاف اینان قرآن هم کلان‌نگرتر است و هم همه‌جانبه نگر تر و هم آینده‌نگرتر. به همین دلیل است که نظرات مادیون در طول نظرات قرآن قرار می‌گیرد و نه در عرض آن. قرآن هم دنیا را می‌بیند و هم عقبی را، هم ماده را و هم‌معنا را.
چون‌که صد آمد نود هم پیش ماست.
حضرت هود(ع)
یکی از 25 پیامبری که نام آن 7 مرتبه در قرآن ذکرشده و داستان او و قومش در سوره‌های فجر، الحاقه، هود، اعراف، مؤمنون، شعرا و فصلت به گونه‌های گوناگون بیان‌شده است، حضرت هود(ع) است.
تبار عاد
مفسرین باور دارند دودمان عاد 700 سال پیش از میلاد مسیح در سرزمین احقاف (سرزمین ریگستان) در جنوب عربستان میان یمن و عمان کنونی می‌زیسته‌اند. از ویژگی‌های برجسته‌ی این خاندان، مردانی بلندقد باقدرت بدنی بالا و هنر معماری بوده است. به‌گونه‌ای که قرآن می‌فرماید: «از کوه کاخ می‌ساختند[3]»؛ و در جای دیگر می‌فرماید: «قومی را همانند آن قوم خلق نکردیم[4]». با نگاهی فراگیر می‌توان نتیجه گرفت که این خاندان در روزگار خود تمدنی پرشکوه را برپا کرده بود. تمدنی که شاید به بتوان نسبت آن را در زمان خود با آمریکای امروز برابر دانست.
چه بر سر آن قوم آمد؟
آنچه از آیات 24 سوره‌ی احقاف و 7 سوره الحاقه برداشت میشود این است که نابود شدن این قوم به‌وسیله‌ی تندباد بنیان‌کنی بوده است که هفت شب و هشت روز پی‌درپی بر آن‌ها چیره شده بود.
چرایی نابودی آن تمدن و تمدن‌های بزرگ دیگر از دیدگاه قرآن چیست؟
آیاتی که در ابتدای مقاله ذکر شد به بهترین شکل دلایل نابودی قوم عاد را بیان می‌دارد.
1) جَحَدُوا بِآیاتِ رَبِّهِمْ
نخستین و گران‌مایه‌ترین دلیلی که برای نابودی یک تمدن یاد میشود نافرمانی از دستورات خداست. در دنباله به برخی از دستورات ذکرشده در قرآن اشاره‌ای کوتاه خواهیم داشت.
الف ) ربا جنگ باخدا
برخی آیات قرآن تنها ربا را برای پیامبر (ص) حرام کردند، این آیات تنها ویژه پیامبر اسلام (ص) است و در گام دوم و در آیه ۳۹ سوره مبارکه «روم» گفته‌شده که ربا فرمانی ناپسند است و تنها در همین اندازه بیان کرده و سختی حرمت ربا را پیش کشیده نکرده است. قرآن کریم در گام سوم، رباخواری را باعث انحطاط خاندان یهود دانسته و در آیه ۱۶۱ و ۱۶۲ سوره مبارکه «نساء» به این دستور می‌پردازد. قرآن در گام چهارم، ربای آشکار را تحریم کرده و در آیه ۱۳۰ و ۱۳۱ سوره مبارکه «آل‌عمران» کوشش کرده است تا ربای مضاعف و ناهنجار را تحریم کند و در گام پنجم، تحریم بی‌چون‌وچرا و سرتاسری ربا و گفتمان جنگ باخدا و فرستاده خدا (ص) را در آیه ۲۷۸ سوره «بقره» پیش کشیده است[5].
یکی از دستورات بر زمین‌مانده‌ی خداوند مسئله رباست. این موضوع که در قرآن از آن به جنگ باخدا بازگویی شده است چند سالی است توسط بزرگان اقتصادی غرب مانند مایک ملونی، استیگلیتز، واتسون و دیگران به‌عنوان برهانی بر فروپاشی غرب در آینده‌ی نه‌چندان دور ذکر میشود. چه آنکه ربا را سود پول بگیریم و چه آنکه به‌عنوان خلق پول بدون پشتوانه مطرح کنیم هیچ فرقی در این دو نیست و در هر دو حال ذیل جنگ باخدا تعریف میشود.
ب ) ولنگاری جنسی
یکی دیگر از دستورات بر زمین‌مانده‌ی خداوند در جوامع به‌اصطلاح پیشرفته (ولی در حقیقت عقب‌مانده) که می‌تواند به‌صورت مستقیم و یا غیرمستقیم زمینه‌های فروپاشی تمدنی را ایجاد کند مسئله‌ی ولنگاری جنسی است. قرآن کریم درباره زنا و هم‌جنس‌بازی آیات بسیاری دارد. هنگامی‌که مردمانی گرایش به آفریدگار نداشته باشند و یا از دینی بودن تنها نشستن روی نیمکت‌های چوبی در روزهای یکشنبه را بلد باشند ولی در زندگی روزانه لگام و اختیار خود را به دست بیمارانی روانی همچون زیگموند فروید و آلفرد چارلز کینزی بدهند بی‌شک به‌سوی راهی خواهند رفت که پیامد آن میشود «نقشه خانواده».
ج) شراب و قمار
شراب و قمار (بورس) از دیگر گناهانی هستند که قرآن به‌صورت مستقیم در برابر آن‌ها تعیین موضع نموده است تا آنجا که این‌ها را از کارها شیطان می‌داند[6].
امروزه ایالات‌متحده آمریکا به جشنواره‌ای از گناهان نهی شده در قرآن تبدیل‌شده است؛ گناهانی که از برای هرکدامشان عذابی از سوی خداوند بر آن تبار موردنظر فرود آمد. بااین‌وجود
چگونه از سوی خداوند برای ام‌الفساد قرن عذابی نازل نشود؟
2) عَصَوْا رُسُلَهُ
پیغمبری که از سوی حق فرستاده‌شده است دارای 2 گونه دستورات است.
الف ) دستورات خدایی: دستوراتی که از جانب خدا روانه میشود و پیامبر آنان را بدون تغییر برای مردم بازگو می‌کند که به نمونه‌هایی از آن‌ها اشاره نمودیم.
ب) دستورات حکومتی: دستوراتی که بنا بر نیاز مردم و جامعه از سوی شخص نبی یا رهبر برای مردم صادر میشود مانند دستور پیامبر (ص) در پاسداری از تپه‌ی احد که با رهاسازی آن می‌دانید چه بر سر سپاهیان اسلام آمد. اگر ایالات‌متحده و یا هر مردم دیگری علاقه‌مند به ماندگاری در طول تاریخ هستند یکی از راه‌های آن گوش فرادادن به دستورات فرستاده خدا و پیشوایان پاک‌دامن است، چه آنان که به‌عنوان سیره در تاریخ ثبت‌شده است و چه احادیث ذکرشده.
3) اتَّبَعُوا أَمْرَ کُلِّ جَبَّارٍ عَنیدٍ
به‌حسب آنچه در آیت‌الکرسی می‌خوانیم آدمی در گذرگاه زندگی 2 راه پیش روی خود دارد.
الف ) راه نور: آدمی هنگامی در این راه قرار می‌گیرد که الله سرپرست او باشد. در این گاه خداوند او را از تاریکی‌ها بیرون و به سمت نور راهنمایی خواهد نمود.
اللّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُواْ یُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّوُرِ
ب ) راه ظلمت: بی‌خدایی که دل درگرو طاغوت داشته باشد، طاغوت‌ها او را از نور بیرون و به سمت تاریکی‌ها راهنمایی خواهند نمود.
الَّذِینَ کَفَرُواْ أَوْلِیَآوهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَی الظُّلُمَاتِ
ازآنجاکه جامعه تشکیل‌شده از فرد فرد آدم‌هاست درنهایت این جامعه است که با داشتن رهبری خدایی به‌سوی نور خواهد رفت و یا با داشتن فرمانروایی ستمگر به پایین کشانده خواهد شد.
4) کفَرُوا رَبَّهُمْ
و آخرین موردی که در این دو آیه آمده است پیامد 3 عامل بالاست به این معنا که آدمی در آغاز «جَحَدُوا بِآیاتِ» نافرمانی می‌کند از دستورات سپس دستورات پیغمبر را بر زمین می‌گذارد سوم از طاغوت‌ها فرمان‌بری می‌کند و برآیند این 3 بی‌دینی ورزیدن و باور نکردن خداوند میشود.
چگونگی رخداد عذاب
جرد میسون دایموند[7] در کتاب اخیر خود، بانام فروپاشی درباره‌ی اینکه جوامع چگونه راه افت و فروپاشی یا کامکاری را برمی‌گزینند، به بررسی طیف گسترده‌ای از تمدن‌های گذشته در کوشش برای شناسایی چرایی واژگونی و یا بهروزی آن‌ها می‌پردازد و آنچه را جوامع امروزی می‌توانند از این نمونه‌های تاریخی فرابگیرند بررسی می‌کند. در این کتاب جوامع باستانی نورس (وایکینگ‌ها) و اسکیموها از گرینلند، مایا، آناسازی، مردم بومی راپا نویی (جزیره ایستر)، ژاپن، هاییتی، جمهوری دومینیکن و ایالتمونتانای امروزی موردبررسی قرار می‌گیرند. وی می‌گوید پنج برهان برجسته برای فروپاشی و تباهی ۴۱ فرهنگ بررسی‌شده وجود داشته است و آنان را به شرح زیر بیان می‌دارد.
- بلایای پیرامونی مانند از میان رفتن زمین‌ها و برزن‌های طبیعی و چین‌خوردگی و از میان رفتن خاک.
- دگر گونی آب و هوا
- وابستگی به تجارت با کشورهای فرادریایی برای منابع خواسته‌شده.
- افزایش تراز زور و پرخاشگری داخلی و بیرونی، مانند جنگ یا چنگ‌اندازی نظامی
- اعتراضات مردمی به کمبودها درونی یا پیرامونی[8]
خداوند توانمند بی‌چون‌وچرا است یعنی بر انجام هر کاری توانایی دارد. درباره‌ی عذاب نیز این‌چنین است قومی را با باد سرد به نابودی می‌رساند قومی را با سجیل. قومی را با آذرخش و قومی را نیز با باران. به همین علت دست خداوند در چگونگی به نابودی رساندن مردمان باز است. آنچه آقای جیمز دیاموند به آن توجه نکرده این است که نکته‌های مطرح‌شده به دست ایشان ابزار فروپاشی است و نه انگیزه بنیادین. درباره‌ی تمدن مورداشاره نیز چنین است؛ شاید این دستاویز نابودی فروپاشی اقتصادی باشد یا پاره‌پاره شدن سیاسی. شاید جنگ‌های درونی باشد یا نابودی به دست کشورهای دیگر. شاید همه‌ی این عوامل باشد و یا اینکه هیچ‌کدام از این‌ها نباشند؛ اما آنچه به قطعیت می‌توان بیان کرد این است که کفران برجام عذاب الهی را در پی نخواهد داشت.
زمان رخداد عذاب الهی
اولین پرسشی که پس از مطرح‌شدن موضوع فروپاشی و عذاب الهی توسط مادی‌گراها مطرح میشود این است که زمان پیش آمدن این عذاب چه هنگام است؟
قرآن کریم پاسخ این پرسش را نیز سال‌ها پیش داده است.
وَ رَبُّکَ الْغَفُورُ ذُو الرَّحْمَةِ لَوْ یؤَاخِذُهُمْ بِمَا کَسَبُوا لَعَجَّلَ لَهُمُ الْعَذَابَ بَلْ لَهُمْ مَوْعِدٌ لَنْ یجِدُوا مِنْ دُونِهِ مَوْئِلاً[9]
و
وَ لَوْ یؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِمَا کَسَبُوا مَا تَرَکَ عَلَی ظَهْرِهَا مِنْ دَابَّةٍ وَ لٰکِنْ یؤَخِّرُهُمْ إِلَی أَجَلٍ مُسَمًّی فَإِذَا جَاءَأَجَلُهُمْ فَإِنَ اللَّهَ کَانَ بِعِبَادِهِ بَصِیراً[10]
پی‌نوشت:
[1] ویکی‌پدیا با اندکی تغییر
[2] سوره قصص آیه 79
[3] سوره فجر آیه 7
[4] سوره فجر آیه 8
[5] حجت‌الاسلام‌والمسلمین مجید حبیبیان نقیبی
[6] سوره مائده آیه‌ی 90
[7] Jared Mason Diamond
[8] ویکی‌پدیا با اندکی تغییر
[9] سوره کهف آیه 58
[10] سوره فاطر 45
کامران حیدری